Калыстар тобунун төрагасы К.Карасаев атындагы БМУнун Кыргыз жана түрк тилдеринин теориясы кафедрасынын профессору Ибраимов Сүйүнтбек.

Мүчөлөрү: 1. Мамлекеттик тил кафедрасынын башчысы, филология илимдеринин кандидаты, доценттин милдетин аткаруучу Долуева Заригүл Давлеталыевна.

2. Мамлекеттик тил кафедрасынын доценттинин милдетин аткаруучу Деркембаева Бүбүкан Карыпбаевна.

3. Мамлекеттик тил кафедрасынын доценттинин милдетин аткаруучу Жумалиева Рысгүл Боронбаевна.

4. Мамлекеттик тил кафедрасынын ага окутуучусу Мамырбаева Нестан Бердибековна.

            5. Кыргыз филологиясы факультетинин кыргыз адабияты кафедрасынын улук окутуучусу Үркүнчиева Гүлсайра Жолдошбековна

2021-жылы 23-сентябрда Кыргыз Республикасынын «Мамлекеттик тили жөнүндө» Мыйзамынын кабыл алынганына 32 жыл толгонуна байланыштуу Мамлекеттик тил күнүнө карата даярдалган Мамлекеттик тил кафедрасы тарабынан даярдалган “Кыргыз тилим-мурасым” аттуу иш-чаранын

Программасы

Өтө турган жери:                                                 К.Карасаев ат. БМУ (Кинозал)

Өтө турган убактысы:                                         21.09.2021

СЦЕНАРИЙИ

1-студент: (колунда кесеси бар, артынан ээрчиген урпактары (масовка), сахнанын тиги бурчунан бул бурчуна жай кадамдарды таштап, дүйнөдөгү кыргыз тилине күйгөн кыргыз балдарын чогултуп жаткандай элес берет, ошону менен сахнанын ортосуна келип, жер шаарындагы кыргыз аттуу жарандарга кайрылуу жасайт): Колумдагы кесеге куюлган аппак, аруу, таза азыктай толуп ташкан, ырыскысы уюган улуу калкым, чайпалса төгүлбөгөн, сынса бөлүнбөгөн улуу журтум, башына иш түшсө, бир муштумга биригип, бир жакадан баш, бир жеңден кол чыгарган, кыл чайнашкан кармашта артка кадам таштап багынбаган, кессе кемибеген кадырлуу калкым силерге айта турган бир эле кебим бар. Сан миң саптан тизилип, кирген суудай күрпүлдөп аалам жаңырткан, океандай чалкыган “Манас” эпосуңду өсүп келе жаткан муунга мурас кылып аздектеп бер! Жаны менен бир болсун! Жер жүзүн кезип, дүйнөгө азык болуп келе жаткан Чынгыздын чыгармаларын урпактарыңа мурас кылып өзүң ырахаттанып окуп бер. Ошону түшүнсүн!!! Сан миң кылымдан бери азабыңды, арманыңды, кубанычыңды, комуздун кылдары менен жанып, толкуп-ташкан күүлөрүңдү төгүлө чертип бер! Урпактар жан дүйнөсү менен эргип уксун! Жадына сиңирсин! Алар караңгыда жол тапкан, капилеттен сөз тапкан акылдуу болсун, кыйын күндөрүңдө кыя баспай, кылыч болуп чабылсын, Ата Мекендин беделин аскадан бийик көтөргөн, Жер Эненин жүрөгүн оорутпай намыска бек, эр көкүрөк болуп чоңойсун! Улутуна от болуп күйүп, ултан болуп өтсүн!

Кагылайын мураскерлер, ата бабаңан калган улуу тилиңди көзүңдүн карегиндей аздектеп сакта!Ата Журтуңду, эне тилиңди, Мекениңди сакта!!! Ал жалгыз!!! Суранам, ошенткиле!

Айланайындар, кемибегиле, арыбагыла! Жолуңар байсалдуу болсун!!!(кесени төрагага сунат, артка жай кадам таштап сахнадан баары чыгып кетишет)

Алып баруучу: Арыбаңыз Умай Эне, Сиздин ар бир сөзүңүз бизге дем, бизге күч.

            Саламаттасыздарбы, урматтуу агай-эжелер, кадырлуу коноктор, сүйүктүү биздин студенттер! Бүгүнкү 23-сентябрь Кыргыз Республикасынын «Мамлекеттик тили жөнүндө» Мыйзамынын кабыл алынганынын 32 жыл толгонуна байланыштуу Мамлекеттик тил күнүнө карата К.Карасаев атындагы Бишкек мамлекеттик университеттин Мамлекеттик тил кафедрасы тарабынан даярдалган «Кыргыз тилим – мурасым» аттуу илимий-интеллектуалдык, таанып-билүүчүлүк иш-чарабызга кош келипсиздер!

Кудуреттүү, кереметтүү, канаттуу,
Кыргыз Тилдей тил жок жарык дүйнөдө.
Кудай мени кыргыз кылып жараткан,
Кыргыз Тилин мүмкүн эмес сүйбөөгө!

Кыргыз Тилдин кудуретин карачы,
Кылымдарга кылчайып көр азыраак.
Жаактуулар “Манас” айтып жатканда,
Жамгыр төгүп жиберчү экен шатырап!

Улуу тилге Жер-Асман да багынып,
Улуп бороон, уук-кереге качырап.
Кар жаачу экен таңгалдырып жайында,
Коломтодо от күйчү экен чатырап!

Билбейм башка кудуреттүү тилди мен,

Кыргыз Тилге ийик сыяк ийрилем.

Жылуу-жумшак сөз сүйлөшүп кыргыздар,

Жыланды да чыгарышкан ийнинен! –деп акын Эркалы Өскөналиев агайыбыз айткандай, кыргыз тили үчүн ар бирибиз ийик сымал ийрилүүгө даяр болсок керек. Андыктан бул күн биз үчүн, жалпы кыргыз үчүн улуу майрамдардын бири. Бүгүнкү күндө кыргыз тилинин өсүп өнүгүшүнө салымдарын кошуп, алдыңкы катарда жүргөн мекенчил агайларыбыз жок эмес.

Анда, сөздү иш-чараны ачып берүү үчүн К.Карасаев атындагы Бишкек мамлекеттик университетинин Мамлекеттик тил жана окуудан тышкаркы иштер боюнча проректору Азамат Ташыбекович Сатиев жана Кыргыз филологиясы факультетинин деканы, педагогика илимдеринин кандидаты, профессор Кенжешев Каныбек Дүйшөналиевичте агайларыбызга берсек.

(Сөз сүйлөнөт)

Алып баруучу: Ырахмат, Каныбек Дүйшөналиевич, Азамат Ташыбекович. Сиздердин ишиңиздерде ийгилик болушун каалайбыз.

Талапка ылайык иш-чара К.Карасаев атындагы Бишкек мамлекеттик университетинин студенттери арасында“Кыргыз тилим-мурасым” аттуу аталышта илимий-интеллектуалдык, таанып-билүүчүлүк таймаш катары өтө турган болду.

            Андыктан, биздин илимий-интеллектуалдык, таанып-билүүчүлүк иш-чаранын калыстар тобу менен тааныштыра кетсем.

Эми студенттер арасындагы өтүлүүчү таймаш тууралуу маалымат берсек. Биздин илимий-интеллектуалдык, таанып-билүүчүлүк таймашыбыз алты кадамдан түзүлгөн.

1-кадам. Өзүн тааныштыруу (окуу жайы, факультети, адистиги). Кыргыз тилин даңазалоо Көркөм окуу (ыр, акын, жазуучулардын, ойчулдардын тил жөнүндө айткан ойлорунан үзүндү).

2-кадам. Көөнө сөздөрдү чечмелөө (калыстар тарабынан кагазга катылган сөздөрдү катышуучулар өздөрү тандап алышат).

3-кадам. Мамлекеттик тил жөнүндөгү мыйзам тууралуу суроолорго жооп берүү (калыстар тарабынан кагазга катылган сөздөрдү катышуучулар өздөрү тандап алышат).

4-кадам. Кара жашиктеги сыр (калыстар тарабынан суроо берилет, ошого жараша жашикте катылган сырды табышат.).

(Эскертүү: Ар бир кадам боюнча алып баруучу тааныштырып, чүчүкулак боюнча алынган кезек менен студенттерди чакырып турат.)

Анда эмесе, баштадык. Алгач таймашка катышып жаткан студенттерге кимден кийин кимиси болот, чүчүкулак карматтырып алалы. Келиңиздер.

(чүчүкулак кармашат)

Урматтуу калыстар тобу, алдыңыздарга атайы даярдалган барактар таратылып берилген, ошого кайсы факультеттин студенти канчанчы болуп баштайт жана ар бир кадам боюнча өзүңүздөдүн баалооңуздарды 1ден 5ке чейинки упай менен белгилеп турсаңыздар. Жыйынтык берилген упайлар боюнча чыгат.

Таймашка төмөндөгү студенттер катышышты:

1. Салавян таануу факультетинин филологиялык билим адистиги боюнча 2-курсунун студенти Бабаев Курвонбек Тукинжанович.
2. Экономика жана каржы факультетинин каржы жана насыя адистиги боюнча 2-курсунун студенти Байышова Алина Байышовна
3. Социалдык психология факультетинин социалдык кызматкер адистиги боюнча 2-курсунун студенти Маматкадырова Жумаида
4. Европа цивилизациясы факультетинин филологиялык билим (англис тили) адистиги боюнча 2-курсунун студенти Кеңешбекова Айжан
5. Журналистика жана маалыматтар байланышы факультетинин социалдык маалымат жана иш кагаздары адистиги боюнча 2-курсунун студенти Сыдыкова Элиза Алмазбековна
6. Чыгыш таануу жана эл аралык байланыштар факультетинин чыгыш лингвисткасы адистиги боюнча 2-курсунун студенти Дайырбек кызы Сардаркан

1-кадам. Өзүн тааныштыруу (окуу жай, факультети, адистиги, анан өнөр көрсөтүү (ыр, бий, кол өнөрчүлүк, улуттук аспап ж.б.).

2-кадам. Кыргыз тилин даңазалоо. Көркөм окуу. (ыр, акын, жазуучулардын, ойчулдардын тил жөнүндө айткан ойлорунан үзүндү).

3-кадам. Көөнө сөздөрдү чечмелөө (калыстар тарабынан кагазга катылган сөздөрдү катышуучулар өздөрү тандап алышат).

Күпсөр – мылтыктын дарысын сала турган чөн баштык.

Эрен – өтө алыс, ыраак.

Шамыян – кош айдаган өгүздүн мойнундагы моюнтурукка өткөрүлүүчү жыгач казык.

Шаншуур – уютулган алтын.

Меш – эркечтин терисинен жасалган чоң чанач.

Забын – балбан, алп.

Чомочо – маңдай.

Батене - денеге бап, денеге жарашуу.

4-кадам. Мамлекеттик тил жөнүндөгү мыйзам тууралуу суроолорго жооп берүү (калыстар тарабынан кагазга катылган сөздөрдү катышуучулар өздөрү тандап алышат).

1-бап Жалпы жоболор жоболор жөнүндө түшүнүк бериңиз.

2-бап Жарандардын тил тандоо укуктары жана бул укуктарды ишке ашыруу кепилдиктери жөнүндө түшүнүк бериңиз.

3-бап Мамлекеттик бийлик, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарында жана башка уюм, мекемелерде мамлекеттик тилди пайдалануу жөнүндө түшүнүк бериңиз.

4-бап Иш кагаздарын жүргүзүүдө мамлекеттик тилди колдонуу жөнүндө түшүнүк бериңиз.

5-бап Билим, илим жана маданият чөйрөсүндө Мамлекеттик тилди колдонуу жөнүндө түшүнүк бериңиз жөнүндө түшүнүк бериңиз.

6-бап Мамлекеттик тилди сот өндүрүшүндө, куралдуу күчтөрдө, нотариат органдарынын ишинде, жарандык абалдын актыларын жазууда колдонуу жөнүндө түшүнүк бериңиз.

7-бап Мамлекеттик тилди аталыштарда, ысымдарда жана маалыматтарда пайдалануу жөнүндө түшүнүк бериңиз.

8-бап Мамлекеттик тилди сактоо жана коргоо жөнүндө түшүнүк бериңиз

6-кадам. Кара жашиктеги сыр (калыстар тарабынан суроо берилет, ошого жараша жашикте катылган сырды табышат).

Суроо: Кыргыздарда бул түшүнүк байыртадан эле белгилүү болгон. Ар кандай шартта түрдүүчө колдонулган. "Манас" эпосунда жана азыркы учурда да ар бир аскер бөлүгүндө, райондо, облуста жана шаарда бар. Бирок бардыгы бирөөсүнүн гана алдына биригип, ар дайым ыйык сакталып келет.

(жооптор алынат)

Алып баруучу: Биздин таймаш да аягына чыгып калды көрүнөт. Анда, жыйынтыкты тааныштыруу үчүн калыстар тобунун төрагасы, К.Карасаев атындагы Мамлекеттик тил жана окуудан тышкаркы иштер боюнча проректор Азамат Ташыбекович Сатиев агайыбызга сөз берсек.

(Таймаш бүткөндөн кийин жыйынтыктар чыгарылат. Куттуктоолор айтылат.)

Алып баруучу: 23-сентябрь Мамлекеттик тил күнүнө карата даярдалган К.Карасаев атындагы Бишкек мамлекеттик университетинин студенттери арасындагы“Кыргыз тилим – мурасым” аттуу илимий-интеллектуалдык, таанып-билүүчүлүк таймаш баарыбызга, өзгөчө катышып жаткан биздин сүйүктүү студенттерибизге ар тараптан шык берип, мындан ары да кыргыз тилине, эне тилине болгон сый урматтын өстүрүп, мекенчилдик сезимин дагы да болсо бийиктет деген чоң ишеним бар. Мамлекеттик тил кафедрасы тарыбынан даярдалган мыкты иш-чараны акын Эркалы Өскөналиевдин эки сап ыры менен аяктагым келип турат:

Айланайын Кыргыз Тилим күчүңдөн,

Акынсынам сен бардыгың үчүн мен.

Аталарым айбарлуу сөз агытып,

Асманда учкан кушту жерге түшүргөн!                                      

Тил жок биздин тилибизге теңешчү,

Жүрөгүмдөй бул тил мага керектүү!

Эй, Кыргызым! Жан дүйнөңдө жашаган,

Кудай тили — Кыргыз Тили эмеспи!

Эмки жолугушканча, сак саламатта туруңуздар!!!

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН МЫЙЗАМЫ

2004-жылдын 2-апрели № 54

 Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили жөнүндө

(Кыргыз Республикасынын
2009-жылдын 8-декабрындагы № 307, 2010-жылдын 19-январындагы № 8,
2011-жылдын 6-октябрындагы № 165, 2013-жылдын 25-февралындагы № 33,
2015-жылдын 23-июнундагы № 135 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

1-глава
Жалпы жоболор

1-статья.

Кыргыз Республикасынын Конституциясына ылайык кыргыз тили Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили болуп саналат.

Кыргыз тили Кыргыз Республикасынын мамлекеттүүлүгүнүн негизги уңгусунун бири катары мамлекеттик жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу ишинин бардык чөйрөлөрүндө ушул Мыйзамда жана Кыргыз Республикасынын дагы башка мыйзамдарында каралган тартипте милдеттүү түрдө иштейт.

Кыргыз Республикасында расмий тил катары орус тили колдонулат.

Кыргызстандын элин түзгөн бардык этностордун өкүлдөрүнө Кыргыз Республикасы эне тилин сактоо, аны үйрөнүү жана өнүктүрүү шарттарын түзүү укугуна кепилдик берет.

Мамлекеттик же расмий тилдерди билбегендиги үчүн жарандардын укуктары менен эркиндиктерин чектөөгө жол берилбейт.

(КР 2015-жылдын 23-июнундагы № 135 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

2-статья.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү мамлекеттик тилдин иштеши жана конституциялык статусун колдоо үчүн зарыл болгон бардык шарттарды түзөт, аны үйрөнүү жана өнүктүрүү, ошондой эле мамлекеттик тилди окутуу боюнча мамлекеттик программаларды кабыл алат жана каржылайт.

3-статья.

Кыргыз тили мамлекеттик тил катары Кыргыз Республикасындагы улут аралык мамилелердин да тили болуп эсептелет.

2-глава
Жарандардын тил тандоо укуктары жана бул укуктарды ишке ашыруу кепилдиктери

4-статья.

Кыргыз Республикасынын аймагында мамлекеттик тилдин иштеши башка тилдердин пайдаланылышына жолтоо болбойт.

Кыргыз Республикасы республикада жашап жаткан башка улуттардын тилдеринин эркин өнүгүү принцибин колдонот.

(КР 2015-жылдын 23-июнундагы № 135 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

5-статья.

Кыргыз Республикасынын жарандары мамлекеттик бийлик, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына жана башка уюм, мекемелерге мамлекеттик же расмий тилде кайрылышат.

6-статья.

Балдарга мамлекеттик тилди жана эне тилин үйрөтүү ата-энелердин парзы жана ал мамлекет тарабынан колдоого алынат.

3-глава
Мамлекеттик бийлик, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарында жана башка уюм, мекемелерде мамлекеттик тилди пайдалануу

7-статья.

Кыргыз Республикасында мамлекеттик бийлик жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, башка уюм, мекемелердин иши мамлекеттик тилде, зарыл учурларда - расмий тилде да жүргүзүлөт.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

8-статья.

Кыргыз Республикасынын Президенти, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Төрагасы, Кыргыз Республикасынын Премьер-министри, Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун төрагасы, Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын төрагасы мамлекеттик тилди билүүгө - мамлекеттик тилде окуй, жаза, өз оюн айта жана эл алдында сүйлөй билүүгө милдеттүү.

Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын башка кызмат адамдары үчүн окшош талаптар белгилениши мүмкүн.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими

(КР 2011-жылдын 6-октябрындагы №165, 2015-жылдын 23-июнундагы № 135 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

9-статья.

Тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныктала турган мамлекеттик кызматчылар өздөрүнүн кызматтык милдеттерин аткаруу үчүн мамлекеттик тилди зарыл болгон көлөмдө билүүгө милдеттүү.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

10-статья.

Кыргыз Республикасында мамлекеттик бийлик жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын расмий документтери мамлекеттик тилде кабыл алынат жана мыйзамдарда каралган учурларда расмий тилге которулат жана эки тилде жарыяланат. Мамлекеттик тилдеги документ түп нуска болуп эсептелет.

Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актылары мамлекеттик жана расмий тилдерде кабыл алынат.

Тиешелүү администрациялык-аймактык бирдиктин аймагында жашаган адамдардын санынын көпчүлүгү мамлекеттик тилди билген жана жергиликтүү өз алдынча башкаруунун өкүлчүлүктүү органынын тиешелүү чечими болгон шартта, жергиликтүү өз алдынча башкаруунун өкүлчүлүктүү органдарынын ченемдик укуктук актыларын мамлекеттик тилде гана кабыл алууга жол берилет.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

(КР 2013-жылдын 25-февралындагы № 33 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

11-статья.

Кыргыз Республикасында расмий мамлекеттик коомдук-саясий иш-чаралар (курултайлар, сессиялар, конференциялар, жыйналыштар, кеңешмелер, сүйлөшүүлөр жана башка иш-чаралар) мамлекеттик тилде, зарыл учурларда - расмий тилде өткөрүлөт жана синхрондук котормо менен камсыз кылынат.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

(КР 2015-жылдын 23-июнундагы № 135 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

12-статья.

(КР 2010-жылдын 21-январындагы № 8 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)

13-статья.

Мамлекеттик бийлик, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жарандарга расмий документтерди мамлекеттик тилде, ал эми зарыл учурларда - расмий тилде да беришет.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

4-глава
Иш кагаздарын жүргүзүүдө мамлекеттик тилди колдонуу

14-статья.

Мамлекеттик органдарда, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарында, мамлекеттик уюмдарда жана ишканаларда иш кагаздары мамлекеттик тилде жүзөгө ашырылат, башка тилдер Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык пайдаланылат.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

(КР 2015-жылдын 23-июнундагы № 135 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

15-статья.

Кыргыз Республикасынын ишкана, уюм, мекемелеринде илимий-техникалык жана долбоорлоо документтерин иштеп чыгуу мамлекеттик же расмий тилде жүзөгө ашырылат.

16-статья.

Кыргыз Республикасынын ишкана, мекеме, уюмдарындагы эсеп-отчет жана финансы документтери мамлекеттик же расмий тилде жүргүзүлөт.

17-статья.

Мамлекеттик бийлик, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын жана башка мамлекеттик уюмдардын жетекчилери өз кызматкерлеринин мамлекеттик тилди үйрөнүшүнө шарт түзөт, иш кагаздарынын мамлекеттик тилде жүргүзүлүшүн камсыз кылат.

5-глава
Билим, илим жана маданият чөйрөсүндө Мамлекеттик тилди колдонуу

18-статья.

Кыргыз Республикасынын билим берүү тутумунда мамлекеттик тил республикалык жана (же) жергиликтүү бюджеттерден каржылануучу мектепке чейинки билим берүү мекемелеринде, кесиптик билим берүүнүн башталгыч, орто жана жогорку окуу жайларында, кошумча кесиптик билим берүү мекемелеринде окутуунун жана тарбиялоонун негизги тили болуп саналат.

Окутуу расмий же башка тилдерде жүргүзүлгөн мектепке чейинки мекемелерде, жалпы орто билим берүүчү мекемелерде (мектептерде, лицейлерде, гимназияларда), кесиптик башталгыч билим берүү мекемелеринде окутуунун бардык учурунда мамлекеттик тилди окутуу жана үйрөтүү камсыз кылынат. Окутуу расмий жана башка тилдерде жүргүзүлгөн кесиптик орто жана жогорку окуу жайларында мамлекеттик тилди окутуу Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген көлөмдө жүзөгө ашырылат.

Жалпы билим берүүчү мекемелерде (мектептерде, лицейлерде, гимназияларда) мамлекеттик тил боюнча жазуу жүзүндө класстан - класска көчүрүү, бүтүрүү, ал эми кесиптик башталгыч, орто жана жогорку окуу жайларында кирүү жана бүтүрүү экзамендери милдеттүү түрдө киргизилет.

19-статья.

Кыргыз Республикасында илимий эмгектердин тилин эркин тандап алуу мүмкүндүгү берилет; илимдин бардык тармактары боюнча мамлекеттик тилде изилдөөлөрдү жүргүзүү, аларды жарыялоо жана илимий жетишкендиктерди ар тараптан колдоо үчүн кеңири шарттар түзүлөт жана мамлекет тарабынан колдоого алынат.

Окумуштуулук даража алуу үчүн илимий эмгекти коргоо мамлекеттик же расмий тилде жүзөгө ашырылат.

20-статья.

Кыргыз Республикасында мамлекеттик тил маданият, искусство, жалпыга маалымдоо чөйрөсүндө негизги тил болуп саналат.

Мамлекеттик тилде иштөөчү бардык жалпыга маалымдоо каражаттары (телекөрсөтүү, радио, басмалар, басма сөз органдары) кыргыз адабий тилинин ченемдерин сактоого милдеттүү. Менчигинин түрүнө карабастан, телерадиокомпаниялар өздөрүнүн берүүлөрүнүн жарымынан көбүн мамлекеттик тилде алып барат.

6-глава
Мамлекеттик тилди сот өндүрүшүндө, куралдуу күчтөрдө, нотариат органдарынын ишинде, жарандык абалдын актыларын жазууда колдонуу

21-статья.

Кыргыз Республикасында сот өндүрүшү Кыргыз Республикасынын процесстик мыйзамдарында каралган тартипте жүзөгө ашырылат.

Мамлекеттик же расмий тилди билишпеген жазыктык сот өндүрүшүнүн катышуучулары мамлекеттин эсебинен тиешелүү которуу менен камсыз болууга тийиш.

Мамлекеттик же расмий тилди билишпеген жарандык сот өндүрүшүнүн катышуучулары өздөрүнүн каражаттарынын эсебинен тиешелүү которууну камсыз кылууга тийиш.

22-статья.

Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрүндө, Кыргыз Республикасынын Чегара кызматында, Ички аскерлерде жана Кыргыз Республикасынын Улуттук гвардиясында, ошондой эле Кыргыз Республикасындагы бардык аскердик түзүлүштөрдө милдеттүү түрдө мамлекеттик тил иштетилет.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

23-статья.

Жарандык абалдын актыларын жазууну нотариат жагынан жол-жоболоштуруу мамлекеттик тилде, зарыл болгон учурларда - расмий тилде жүзөгө ашырылат.

Мамлекеттик тилде жазылган жарандык абалдын актысы түпнуска болуп саналат.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

7-глава
Мамлекеттик тилди аталыштарда, ысымдарда жана маалыматтарда пайдалануу

24-статья.

Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык бирдиктеринин жана объектилеринин (көчөлөрдүн, аянттардын жана башкалардын) аталыштары, географиялык аттар мамлекеттик тилде жол-жоболоштурулат.

Мамлекеттик жана мамлекеттик эмес ишканалардын, мекемелердин, уюмдардын жана жайлардын аталыштары милдеттүү түрдө мамлекеттик жана расмий тилдерде жол-жоболоштурулат.

25-статья.

Кыргыз Республикасында инсандыкты ырастаган документтердеги адамдардын жеке аттарын жана фамилияларын жазуу жарандардын өз эркин ачык билдирүүсүнүн негизинде улуттук салттарды сактоо менен расмий тилде кайталанып, мамлекеттик тилде жүзөгө ашырылат.

Инсандыкты ырастаган документтерди жол-жоболоштуруунун тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

26-статья.

Мамлекеттик бийлик жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, мамлекеттик жана мамлекеттик эмес мекемелер менен уюмдардын расмий мөөрлөрү жана бланктары мамлекеттик тилде жазылат жана расмий болбосо бөлөк тилдерде кайталанып жазылат.

27-статья.

Кыргыз Республикасында жарнактар, кулактандыруулар, прейскуранттар жана башка көрүнөө маалыматтар адегенде мамлекеттик тилде, андан кийин - расмий тилде, зарыл учурларда башка тилдерде да жол-жоболоштурулат.

Башка тилдердеги тексттин арибинин өлчөмү мамлекеттик тилдеги тексттин арибинин өлчөмүнөн чоң болбоого тийиш.

28-статья.

Кыргыз Республикасынын аймагында почта жана телеграф кагаздары мамлекеттик тилде, зарыл учурларда - расмий тилде толтурулат. Республиканын чегинен тышкары дарекке жөнөтүлгөн кат-кабарлар расмий тилде же тиешелүү чет тилдерде көрсөтүлөт.

Караңыз:

КР Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын 2013-жылдын 28-ноябрындагы N 12-р чечими 

29-статья.

Товарлар (жумуштар, тейлөө кызматтары) жөнүндө маалымат (товарлардын этикеткаларынын тексттери, маркалоосу, товарлардын номенклатуралык тизмелери, аларды пайдалануу боюнча нускамалар, техникалык паспорту) милдеттүү түрдө мамлекеттик жана расмий тилдерде, ал эми зарыл учурларда - ошондой эле чет тилдерде берилет.

Товарлар жөнүндө чет тилдеги атайын маалымат (товарлардын этикеткаларынын тексттери, маркалоосу, товарлардын номенклатуралык тизмелери, аларды пайдалануу боюнча нускамалар, техникалык паспорту жана башкалар) импорттоочу фирмалардын эсебинен мамлекеттик жана расмий тилдерге которулат.

Товардык белгилерди коюуда фирма тарабынан бекитилген аталыштар башка тилдерге которулбастан сакталат.

(КР 2009-жылдын 8-декабрындагы № 307 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

7-1-глава
Мамлекеттик тилди чет мамлекеттер жана эл аралык уюмдар менен болгон мамилелерде пайдалануу

(Глава КР 2010-жылдын 21-январындагы № 8 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

29-1-статья.

Эл аралык уюмдардагы Кыргыз Республикасынын дипломатиялык өкүлчүлүктөрүнүн, консулдук мекемелеринин жана өкүлчүлүктөрүнүн иши мамлекеттик тилде, ал эми зарыл учурларда расмий тилде ишке ашырылат.

Чет мамлекеттер жана эл аралык уюмдар менен болгон расмий мамилелерде Кыргыз Республикасы тарабынан мамлекеттик тил, зарыл учурларда - расмий тил, ошондой эле чет мамлекеттин мамлекеттик тили же эл аралык уюмдардын жумушчу тили колдонулат.

(КР 2010-жылдын 19-январындагы № 8 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

8-глава
Мамлекеттик тилди сактоо жана коргоо

30-статья.

Мамлекеттик тилди пайдалануунун бардык чөйрөлөрүндө кыргыз адабий тилинин колдонуудагы ченемдери сакталат.

Алфавит жана орфография эрежелерин Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши бекитет.

31-статья.

Кыргыз Республикасында мамлекеттик тилди маалымат-байланыш технология чөйрөсүндө пайдалануу жана өнүктүрүү үчүн зарыл болгон бардык шарттар камсыз кылынат.

Кыргыз Республикасында мамлекеттик тилде иш жүргүзүүчү программалык, техникалык жабдуу жана жазма техника менен камсыз кылуу милдети Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнө жүктөлөт.

32-статья.

Кыргыз Республикасында мамлекеттик тилди сактоо, коргоо жана иштетүү Кыргыз Республикасынын Президенти, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү, жергиликтүү мамлекеттик администрация башчылары, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары тарабынан камсыз кылынат.

33-статья.

Ушул Мыйзамды бузгандыгы жана аткарбагандыгы үчүн мамлекеттик органдардын, менчиктин бардык түрүндөгү уюмдардын жетекчилери, ошондой эле юридикалык жана жеке жактар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын чегинде жоопкерчиликке тартылышат.

34-статья.

Эларалык укуктун принциптерине ылайык Кыргыз Республикасы республиканын чегинен тышкары жерлерде жашап турган кыргыздардын эне тилинин сакталышына, өсүп-өнүгүшүнө жана үйрөтүлүшүнө камкордук кылат.

35-статья.

Ушул Мыйзам жарыяланган күндөн тартып күчүнө кирет.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү өзүнүн ченемдик укуктук актыларын ушул Мыйзамга ылайык келтирсин.

36-статья.

Төмөндөгүлөр күчүн жоготту деп табылсын:

- "Кыргыз ССРинин мамлекеттик тили жөнүндө" Кыргыз ССРинин Закону (Кыргыз ССР Жогорку Советинин Ведомосттору, 1989-ж., № 17, 141-ст.);

- "Кыргыз ССРинин мамлекеттик тили жөнүндө" Кыргыз ССРинин Законун ишке киргизүү тартиби тууралу" Кыргыз ССР Жогорку Советинин токтому (Кыргыз ССР Жогорку Советинин Ведомосттору, 1989-ж., № 17, 142-ст.).

Кыргыз элинин алгачкы агартуучуларынын бири, педагог, котормочу, публицист, туңгуч лексикограф жана лексиколог Кусейин Карасаевдин 120 жылдыгына карата КР Президентине караштуу Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссия бир айлык жарыялады.

Бул жарыянын негизинде Бишкек мамлекеттик университетинин Мамлекеттик тил кафедрасынын окутуучулары да активдүү катышышып, окутуп жаткан студенттерине дил баян, эсселерди жаздырышып, залкар инсандын өрнөктүү жолун жаштарга үлгү кылуу менен, окумуштуунун эмгектери менен тереңирээк тааныштырып, алардын кеп маданиятын өстүрүүгө, сабаттуулукка үндөөгө максат коюшту.

Эссе төмөнкүдөй теманын алкагында жүргүзүлдү:

1. К. Карасаев – хх кылымдын Кашгариси  (Ч.Айтматов).
2. Кыргыз элинин залкар инсандарынын бири, агартуучу, туңгуч лексикограф жана лексиколог К. Карасаев – улут сыймыгы.
3. Билимдүүгө дүйнө - жарык (К. Карасаев атындагы  Бишкек мамлекеттик университетинде окуганыма сыймыктанам).

1. Керимова Бегимай                           2-курс ККФ
2. Асаналиева Жылдыз                       2-курс ККФ
3. Ырысбек кызы Жаннат                   2-курс ФС
4. Алиева Майрамгүл                          1-курс ФЖИС
5. Маматкадырова Жумаида               2-курс СПФ
6. Мүкүлова Эрмек                              2-курс СПФ
7. Орозмамат кызы Нуркан                2-курс ФС
8. Осмонбекова А.                               1-курс ФЖИС
9. Сабутбаева Н.                                 1-курс ФЭФ
10. Токтосунова Альбина                     1-курс ФЭФ
11. Өмүрбекова Касиет                         1-курс ФС
12. Ибрайымова Гүлүмкан                   1-курс ФС
13. Жекшенбаева Гүлзана                    1-курс ФВМО
14. Абдурасулова Арзыгүл                   2-курс ФВМО

Ошентип, залкар окумуштуу, биздин университет сыймыктанып атын алып жүргөн агайыбыз К.Карасаевдин 120 жылдыгына арналган иш-чарада студенттер да анын залкар окумуштуу экендигин, туңгуч лексикограф жана лексиколог, педагог, котормочунун эмгектери менен терең таанышып, өмүрүнөн өрнөк алып, билимге умтулуп, ушул университетте билим алып жаткандарына сыймыктана тургандыгын баса белгилеп жазышты.

Керимова Бегимай  

II курс ККФ

Билимдүүгө -дүйнө жарык

(К.Карасаев атындагы БМУ окуу жайы мен үчүн - сыймык)

Адам баласы болуп , бул жарык дүйнөгө келген соң, билим алып, акыл топтоп, татыктуу жашап өтүү, бул-адамдын парзы.

         Адам баласы байыртадан эле акыл менен билимдүүлүктү адам баласына таандык башкы касиет катары баалап келишкен.

            Ата-бабаларыбыздын мурасталган уламыш- аңгемелеринде , дастандарында ,макал-лакаптарын- да азыркы муундар үчүн акыл менен билимдин адам турмушундагы ордун ар тараптуу түшүнүүгө , алардын билимге болгон дитин коюп, ойготууга себеп болуучу осуяттар да арбын. Акыл менен билимдин улуулугу жөнүндөгү элдик даанышмандык төмөнкү макалдарды да таамай ,так айтылат: “Билимдүүгө- дүйнө жарык”, “Билегиңе ишенбей , билимиңе ишен” демекчи, көптү окусаң , көптү билесиң. “Сокур дешет билимсизди – жөн дебе, окуу гана жарык чачат дүйнөгө”. 

    Мен  да орто билим берүү мектебин аяктаган соң, жашоодогу чоң эшиктердин бирине кадам таштагам, ал менин жашоомдогу чоң жетишкендиктердин бири болду десем жаңылышпайм. Бул менин келечектеги кесибимди  тандоо болгон. Сыймыктанып айта кетчү , чоң окуу жайлардын бири болгон, менин сүйүктүү окуу жайым - К . Карасаев атындагы Бишкек Мамлекеттик Университети. Биздин университет кыргыз элинин залкар инсандарынын бири, агартуучу,   тунгуч лексикограф жана лексиколог К.Карасаевдин ысымын алып жүрөт. “Тилим менен улутмун”-демекчи , бизге кыргыз тилин кандай барктап, сыйлап, сүйүшүбүздү  даңазалап берген бул инсандын өмүр баянын билбесек,  ал туура эмес, уят болуп калабыз.

             К.Карасаев 1901-жылы Түп районундагы Кең-Суу айылында туулган. Кыргыз- тилчиси, профессор,  Кыргыз Республикасынын илимге эмгек сиңирген ишмери. Кыргыз Улуттук Илимдер Академиясынын ардактуу академиги. «Манас» эпосун изилдөөчүлөрдүн бири. 1931-жылы улуу манасчы Саякбай Карала уулунун айтуусундагы «Манас» эпосун жазып алууну уюштургандардын катарында болгон. 

           “Уядан эмнени көрсөң,учканда ошону аласың” дегендей, биздин университеттен чыккан улуу ага-эжейлердин жолун жолдоп, биз дагы жакшы кесиптин ээси болуп кетишибизге тилектешмин. Мен окуп жаткан университетибиздин өзгөчөлүктөрү абдан көп, мисалы, ар дайым биз билим алып жаткан тилдердин өкүлдөрү, ар кайсы улуттун элчилери келип,жетекчилерибиз, окутуучуларыбыз жана ошол тилди үйрөнүп жаткан студенттер менен жолугушуп, баарлашып, кызыккан, каалаган студенттерди  өз мекенине тажрыйба алмашууга чакырып,биздин да сыйыбызды анча-мынча көрүп кайтышат.

              Окуу жайыбызда ар тараптуу тил багытындагы факультеттер бар болгондуктан , ар кайсы улуттагы студенттерди кезиктиребиз, бул да бир жакшы жагы. Башка чет жактын студенттери менен баарлашканга мүмкүнчүлүктөрүбүз бар.

    Билимибизди өркүндөтүп ,башка улуттун тилин-дилин , үрп -адатын ,каада- салттын үйрөнүп, билип алууга мен дагы К.Карасаев атындагы университеттин кыргыз-кытай факультетинде билим алып келем. Башка элдин тилин окуп , үйрөнүп жатканда , өзүңдүн эне тилиң кандай гана таттуу, барктуу экенин билип калат экенсиң. Биздин эне тилибиздин унутулбай , сакталып улуу элдин тилин сактап , бизге мурас кылып калтырып кеткен агайыбыз К.Карасаевдей инсандар бар болгондуктан, тилибизди жоготпой келе жатабыз. Мен ушундай улуу инсандын атын алып жүргөн Бишкек Мамлекеттик Университетинин студенти экениме сыймыктанам!

Асаналиева Жылдыз

2-курс ККФ

Кыргыз элинин залкар инсандарынын бири, агартуучу, туңгуч лексикограф жана лексиколог  Кусеин Карасаев – улут сыймыгы.

            Кыргыз улутунун чыгаан инсандарынын бири, кыргыз тилинин башаты, жалпы турк калкынын улуу илимпозу, залкар акылманы, даанышман ойчулу, ардактуу академик  Кусеин Карасаев, 1901-жылдын 5-январында, азыркы Ысык-Көл обласынын Түп районуна караштуу Кең-Суу айылында тѳрѳлгѳн. Агайыбыз бала кезинен эле аябай зирек, акыл-эси башкалардан өзгөчөлөнгөн, алдыга умтулууну каалаган жеткинчек эле. Жаштайынан Пушкиндин ырларын жаттап жүрчү экен. 1914—1916-жылдары Караколдогу орус-тузем  мектебинде окуп, алгачкы билимин ошол жерден алган. Ошондо эле орус тилин билген. 1916-жылдагы алаамат үркүндө, эл менен бирге Кытайга качып, ал каргашалуу күндөр анын жүрөгүндө кеткис дарт болуп кала берген. Карасаевдин өмүр жолу өтө татаал мезгилде өтүп, жокчулукту, ачкачылыкты, кордукту да башынан кечириптир. Ошого карабастан, эч тайманбай, алдыга аттанып, эми  анын өчпөс эмгектери  кыргыз элине гана эмес,  коңшу түрк тилдүү мамлекеттерге да жардамы тийди. 

Кусеин Карасаев кыргыз  алфавитинин бардык түрүн түзүүгө катышып, авторлош болуп чоңдор үчүн «Жаңылык» деген туңгуч алиппени 1926-жылы Ишенаалы Арабаев менен биргеликте тузуп чыгышкан. Ал китеп кыргыз элинин 60 пайыз сабатсыздыгын жоюуга жардамчы болгон. Андан соң өзүнүн «Сабат ачкыч» деген алиппесин жазган. Ушундан улам, Кусеин агайыбызды кыргыз элинин алгачкы алп агартуучуларынын катарына кирээрин билсек болот. Бул киши эң алгачкылардан болуп Кыргызстанда сөздүк түзүү ишине негиз салган, ал Батманов менен бирге 1938-жылы  «Орусча-кыргызча сөздүктү» түзүшкөн.  К. Юдахин, Ж.Шүкүрбеков, К.Карасаевдин биргелешкен эмгегинин натыйжасында «Орусча-кыргызча сөздүк» дагы жарык көргөн. Чыгаан окумуштуулар, Юдахин жана Карасаев  кыргыз лексикасын бирге изилдешкен экен. Аны менен эле чектелбестен, Кусеин Карасаевдин өзү жазган китептери да көп. «Кыргыз тилиндеги жөндөмөлөрдүн семантикасы» китебин 1944-жылы Фрунзеде жазган. Эки  жылдан соң «Кыргыз ырларынын түзүлүш системасы жөнүндө» деген китеби жарык көргөн. Андан башка «Кыргыз тилинин орфографиялык  сөздүгү»,  «Баштан өткөн мажаралар», «Накыл сөздөр», «Өздөштүрүлгөн сөздөр», «Кусеин Наама» жана башка эмгектерин билебиз. Агайыбыздын эмгектерини ичинен Ю.Яншанский менен биргелешип жазган «Орфографиялык сөздүк» деген китебин эң керектүү деп табам.

Мударисибиздин фольклорду жыйноодо болгон  эмгеги да зор, ал Тоголок Молдону Нарындан чакыртып келип, анын чыгармаларын алтын фондуга алган. Адабият жыйноо инструкциясын жазып, басмадан чыгарып, эл арасынан манасчыларды  издеп, айтылуу Саякбай Каралаевди алып келип, үйүнө этнографиялык кече уюштурган, Белек Солтоноев, Касым Тыныстанов, Ыбрай Тойчиев жана башкаларды чакырып, сындан өткөргөн экен. Алар бир ооздон Саякбайдын вариантын жактырышып, «Манас» эпосун ушул вариантта жазып алууну уюштурган. «Манас» сөзүн манастаанууга биринчилерден болуп киргизген дал ушул инсан.

Ал  нускалуу, чечен, сөзмөр, кыргыз сөзүнүн кылдат билерманы, тарыхты таасын билген, тилди ийне- жибине чейин иликтеген, устукандап, жиликтеген, кыраакы, көптү көргөн көсөм, илимдин артынан сая түшкөн өжөр илимпоз адам болгон. Карасаевдин «Кабус Наама» аттуу баа жеткис мурасындагы 4 сап тилегин айта кетпесек болбос:

 «Алладан тилегеним учөө гана:

Биринчи - ден соолукта эсенчилик,

Экинчи - берекелүү кененчилик,

Үчүнчү - жалпы элиме бейпилчилик!»

Кандай  гана тилектер! Ойлонуп көрсөк даанышман ойчулубуз  мекенибиздеги азыркы кырдаалды көрүп, алдын ала ойлоп, ушул тилектерди сурап койгондой. Чынында эле, азыркы учурда кыргыз элине дал ушул эсенчилик, кененчилик, бейпилчилик суудай керек болуп турат.

 Аны жоро-жолдоштору: «Кеп сыйкыры менен бир заматта өзүнө тартып алаар эле. Кээде жайдары күлүп, кандай сөз уга турганын алдын ала сезип, ошого жараша сөз учугун улап, бура тарткан чоң психолог болчу»,- дешип, жан жолдошун дайым эскеришет... Карасаев 1998-жылы каза болуп, сөөгү өз  жерине коюлган.  Азыр Кусеин Карасаевдин эстелиги, мемориалдык комплекси Ысык-Көлдүн  жээгине орнотулган. «Адам эмгеги менен даңктуу»,- дегендей, агайыбыздын эмгегин даңктап азыркы, Бишкек мамлекеттик университети Кусеин Карасаев деген атты  сыймыктуу алып журөт.  Бул кишинин залкар эмгектери түбөлүккө кыргыз элинде сакталып, мурас болуп кала берет. Ал эмгектерди барктап, бапестеп, кийинки муунга калтырып кетүү - биздин милдет.  Кусеин Карасаев - кыргыз совет тилчиси, туңгуч лексикограф, лексиколог,  илимпоз, окумуштуу, ошол мезгилдин чыгаан инсаны, бир сөз менен айтканда, кыргыз элинин өчпөс сыймыгы.  «Кызыл-Туу», «Манас» орденинин, эл аралык «Даанышман» сыйлыгынын ээси, «Кыргыз Республикасынын илимине эмгек синирген ишмер» мамлекеттик сыйлыктын ээси Кусеин Карасаев, ар бир кыргыз жаранынын жүрөгүндө жана эсинде дайыма сакталып кала берет. Ушундай инсанды тарбиялап өстүргөн ата-энесине, Түп элине, чын дилимден таазим кылам... «Адам өзү ажалдуу болсо да, өлбөс нерселерди жасайт»,- демекчи,  ал адамдын артында жазып калтырган, алтындан кымбат эмгектери калды.

Ушундай даңктуу инсандын атын алып жүргөн жогорку окуу жайында окуп жатканым үчүн абдан сыймыктанам. Жеке мен үчүн эмес, К.Карасаев – улут сыймыгы.

Ырысбек кызы Жаннат

ФС 2-курс

Кусеин Карасаев атындагы Бишкек мамлекеттик университети,

славян таануу факультети

 Билимдүүгө дүйнө жарык ( мен үчүн К. Карасаев    атындагы БМУда окуу - сыймык)

Кыргыз эли жер каймактангандан бери жашап келе жаткан калк. Мына ушул канчалаган кылымдардан бери элибизден ары билимдүү, ары өнөрлүү, эмгекчил,деги койчу, кыргыздын эркиндиги, келечеги,өнүгүшү  үчүн зор салымын кошкон инсандар чыгып келет. Мына ушундай инсандардын бири-Кусейин Карасаев. Кусейин Карасаев Кыргыз Республикасынын илимине эмгек сиңирген академик, тилчи, лексиколог, агартуучу, адабият таануу боюнча окумуштуу, фольклор таануу боюнча изилдөөчү болгон. Карасаев өмүрү кысталыш учурга туш келип, жокчулукту,ачкачылыкты, кордукту көрдү. Бирок, канчалаган кыйынчылыктарга туш болсо да, баш ийип калбастан, турмуштун оор сыноосуна сынбай, мокобой,тескерисинче курчуп, алга карай умтулган. Кыргыз деп соккон жүрөгү, элине болгон сүйүүсү мындай сыноолорду жеңүүгө түрткү болгон. Ал өзүнүн бүтүндөй өмүрүн илим үчүн арнаган . Өмүр жолу ары өрнөктүү, ары даңазалуу.

    Кусейин Карасаевди сөздүн атасы десек жаңылышпайбыз деп ойлойм. Себеби,  ийне жибине чейин талдап, жети өлчөп бир кесип кыргыз тилинин өнүгүшүндө, тилдин сакталып калышында орду толгус эмгектерин калтырып кетти.Элдин жан дүйнөсү алсырап, илимге, билимге суусап турган учурда, караңгылыктан жол чырак менен алып чыккан сымал, өз эмгектери менен элдин сабатсыздыгын жоюуга зор салымын кошту.

Мен учурда К.Карасаев атындагы БМУда билим алып жатам. Максатым - элибиздин өсүп-өнүгүшүнө салым кошуу. Келечекте билимдүү муунду тарбиялап өстүрүү. Жогоруда Кусейин агайдын өмүрүн, эмгектерин бекеринен айтып өткөн жокмун. Агайдын мындай эмгектеринен кийин мен мамлекет үчүн кандай салым коштум, бир пайдалуу иш жасадымбы деген ой туулду.Ушул учурдан тартып, мен да агайдай билимдүү болуп, мамлекетке орду толгус эмгек калтырып, чоң-чоң, алгылыктуу иштерди жасайм деп кыялга баттым.  Албетте, бул нерселерди кыялданып гана тим болбостон, мага берилген ар бир мүнөттү бул максаттарымдын четинен ишке ашуусу үчүн талыкпаган эмгегимди жумшайм.  Кусейин Карасаевдин эмгеги аябагандай чоң. Мындай ишти жасоо оор, ары түйшүктүү. Бирок, өзүбүзгө ишенип, жакшы ниеттер менен бир гана алдыга талпынсак ар бирибиздин колубуздан келет деп ишенем. 

   Элибизде: “ Билимдүүгө дүйнө жарык”, “ Билим алуу ийне менен кудук казгандай” деп бекеринен айтылган эмес. Бул сөздөр кандай гана так-таасын айтылган. Билим алуу менен гана алдыга жылыш, өнүгүш бар. Ансыз түркөй болуп, караңгылыкка чөмүлөбүз. Азыркы учурда билим алуу кыйла жеңил. Мурнкудай кагаз, калем тартыш эмес,техниканын заманы. Бирок, канчалык техника өнүгүп, өзүңдү өнүктүрүүгө мүмкүнчүлүк көп болсо да, азыркы муун үчүн кыйынчылык болуп калды. Себеби, жалкоолук айрымдарынын мойнуна минип алган.

   Билим дегенде биздин көз алдыбызга китеп келет. Ооба, бул эки түшүнүк бири-бирине тыгыз байланышкан ажырагыс нерселер. Китепти көп окуу, адамдын эс тутумун жакшыртып, ой жүгүртүүсүн өстүрөт. Китепкөй адам менен китеп окубаган адамдын айырмасы чоң. Ал сенин акылың, кеңешчиң,жардамчың жана ишенимдүү досуң. Ааламга болгон ачкычың.

   Билимдүү адам дүйнөнү жакшы тарабынан көрөт. Ага дүйнө дайым жарык. Бир орунда турбастан алдыга умтулуп турат. Мен дагы билимдүүлөрдүн катарын толуктоого тырышам. Университетти мыкты деген баалар менен аяктап, өз билгендеримди башкаларга үйрөтөм деп максат кылам. Кусейин Карасаевдин атындагы БМУда окуганыма сыймыктанам.

Алиева Майрамгул.

ФЖиИС 1-курс

Билимдүүгө дүйнө - жарык.

(Мен учун Кусейин Карасаев атындагы     БМУда окуу - сыймык)

Сүйүүм күчөп, ичке такыр батпаган,

Далай улуу инсандарды таптаган.

Мага дагы көп нерсени үйрөткөн,

БМУ менен сыймыктанам,мактанам

 Алып жүрөт, Карасаев ысымын,

Биринчи курс журналистика кызымын,

Мына ушундай күчтүү жерде окуган,

Мен да өзүнчө эң бактылуу кишимин.

 -демекчи дал ушул ыр саптары  менен билим уяма болгон сезимимди билдиргим келип турат.

«Айткым келди, оо акылман, сөз жайын окуу,билим пайдасынан баштайын», дал ушул сөз бекеринен айтылбаса керек.

Билим,илим адамга улутка кут алып келе  турган мүлк.Кыргыздар байыртадан эле акыл менен билимди адам баласына таандык башкы  касиет катары баалап, барктап келген.

«Билим адамга,канат», «Билим окуу чырагы,илим окуу булагы» дал ушул айтылган _накыл сөздүн ичинде чоӊ бир философия жатат, адам качан гана билимдүү болгондо гана алдыга койгон максаттарына жетип ийгилик жаратат. Билими жок адам калагы жок кайыкка окшош канчалык алдыга жылам десе да жыла албайт анткени, жашоодо билимдин орду чоӊ.

Биз жана ар бир адам билимдүү илимдүү болууга тийиш деп билем,бул айтылган эки нерсе адамдын жашоосундагы түгөнбөгөн байлыгы.Инсан билимдүү болгон сайын анын аӊ сезими, ой чабыты, деӊгээли дүйнөгө болгон көз карашы өзгөрө баштайт жана чөйрөсүндөгү адамдарга пайдасы тийип ошонун негизинде үй бүлөө,мектеп, жогорку окуу жай өркүндөп өсө баштайт.

Менин айтайын деген сөзүм, ,эч качан билим алуудан талыкпайлы,чарчабайлы билим бизди көккө жеткирет.

Келечек билимдуу жаштардын колунда!

                                                                                     Маматкадырова Жумаида

                                                                                     СПФ 2-курс

 Билимдүүгө дүйнө - жарык

                                                                                                (Мен үчүн К.Карасаев атындагы БМУда окуу - сыймык)                                                                                                         

            Караңгыда жарык чачкан шам канчалык керек болсо, адам баласынын жашоосу үчүн да, билим ошончолук керек. Жашоого, ийгиликке, келечекке жол көрсөтүүчү эн чоң курал бул - билим. Адам канчалык билим алса, анын материалдык дүйнөсү эле эмес, руханий дүйнөсү да аябай байыйт. ”Билеги күчтүү бирди жыгат, билими күчтүү миңди жыгат” дегендей, адам канчалык билимге, илимге умтулган сайын, анын жашоого болгон көз  карашы өзгөрүп, дүйнө таанымы да кеңейет.

            Билимдүүгө дүйнө жарык. Мен да өз дүйнөмдү жарык, жаркын кылуу үчүн  жогорку билим алууну эңсеп келчүмүн. 2019-жылдын июнь айларында, адаттагыдай, абитуриенттердин баары мамлекетибиздеги окуу жайларды кыдырып, талон таштап жургөн учуру...

             Ал абитуринеттердин арасында мен да бар элем. Борборубуз Бишкек шаарындагы окуу жайларды кыдырып жүрүп, күндөрдүн биринде азыр билим алып жаткан сүйүктүү К.Карасаев атындагы БМУ окуу жайына келдим. Бул күн мен  үчүн эң унутулгус күндөрүмдүн бири, анткени, дал ушул күнү мен өзүм каалаган  окуу жайымды, БМУну таптым.

            Азыркы учурда мен К.Карасаев атындагы Бишкек мамлекеттик университетинин Социалдык психология факультетинде 2-курста окуп жатам. Мен учун бул окуу жайда окуунун өзү бир чон сыймык,чон бакыт! Анткени,

Кыргыз Республикасынын илимине эмгек сиңирген окумуштуу, лексикограф жана лексиколог, профессор Кусеин Карасевдин аты берилген окуу жайда окуу, менимче, бардык БМУ студенттерине сыймык болсо керек.

Кусейин Карасаев агайыбыз баа жеткис илимий эмгектерин, китептерин кийинки муундарга, б.а. бизге таштап кетти. Ал эмгектерди барктап, бапестеп окуу – биздин милдет. Адистигим башка болсо да, кыргыз тили жана адабияты сабагынан К.Карасаев тууралуу өтүлгөн материалдар менен таанышып жатып, Кусейин агайыбыздын басып өткөн татаал жолу да мени ойлондурбай койгон эмес. Анын 1916-жылкы кыргыздардын башына түшкөн кыямат күндөрүндө, жаш Кусейин Карасаев жан сактоонун айынан кой багып, Кытай чек арасындагы тилмечи сакчынын баласын окутуп жан баккандыгын окуганда, көзүмө жаш тегеренген.

            Бүгүнкү күндө БМУда 9 факультет, дистанциондук окуу институту жана колледж бар. БМУ окуу жайы борборубуздагы эң күчтүү, эң билим сапаты бийик болгон окуу жайлардын бири.

            Менин сүйүктүү окуу жайым, ийгилимдин башаты болгон БМУ окуу жайында окуп, билим алган ийгиликтүү бүтүрүүчүлөр да аябай көп. Бүгүнкү күндө биздин бүтүрүүрүчүлөр чет жактарда өз билимдерин улантышып, иштегендер да бар. Аны менен кошо бүтүрүүчүлөр Кусеин Карасевдин жолун жолдоп, өз мекени үчүн, мамлекети үчүн иштеген жаштарыбыз арбын. БМУ окуу жайы эн билимдүү жаштарды тарбиялаган окутуучу, устаздарга бай, алардын бизге берген билиминин натыйжасында, биз ушундай терең билим алып жатабыз.

            БМУда билим сапатына аябай чоң басым жасалат.Окуу жай билимдүү жаштарды тарбиялап чыгаруу үчүн болгон аракетин жумшайт. Окуу жайыбыз  билим сапатына гана көңүл бурбастан, спорттук,концерттик иш-чараларды бат-баттан уюштуруп студенттердин ар тараптан өнүүгүсүн каалашат. БМУ окуу жайынын студенттери да аябай эмгекчил, окурман келишет. Өз алдынча дебаттык, лидерлик клубдарды ачышып, кайрымдуулук  акцияларын өткөрүп турушат.

            Билим жолунда чарчабай,чаалыкпай бара жаткан учурум. Келечекте өз окуу жайымды эн жакшы баалар менен аяктап, БМУдан алган билимимди өзүм үчүн , окуу жайым үчүн, мамлекетибиз учун колдоном. Азыркы БМУ дан алып жаткан билимим, бул менин - келечегим. Айланамдагы жаштардын билимге, илимге умтулганын көрүп ушунчалык чоң күч, чоң таасир алам. БМУда өтүп жаткан ар бир күнүм өзгөчө. Баары: жашы да, карысы да изденүүнүн үстүндө. Студенттик өмүрүм дал ушундай адамдар менен, дал ушул окуу жайында өтүп жатканына тагдырыма аябай ыраазымын. Мен Кусеин Карасаев агайыбыздын наамын алып жүргөн БМУ окуу жайында окуп жатканыма абдан сыймыктанам! Себеби, окуп, билим алып жатып, ушундай окумуштуу болууга да аракетибизди жумшайбыз. К.Карасаев сыяктуу окумуштуу агайларыбыздын баскан өмүр жолу башкаларга өрнөк болот деп, сыймыктануу менен билимимди тереңдетип жатамын.

К. н.	Окутуучунун   аты  - жөнү	Темасы	Студенттин аты - жөнү	Факульте- ти, курсу
1.	Долуева З.	Мамлекеттик тил: кечээ, бүгүн, эртең	Ильичбекова Айсулуу	ЕЦФ 1-курс
2.	Долуева З.	--// --     --// --	Асаналиева Жылдыз	ККФ 1-курс
3.	Деркембаева Б.	Тил-мамлекеттүүлүктүн  ажырагыс атрибуту	Эрмекова Аймээрим	ФЖИС 1-курс
4.	Черикова Н.	Мамлекеттик тил: кечээ, бүгүн, эртең	Рахмидин  кызы Орозгүл	СПФ 1-курс
5.	Устабаева Г.	--// --     --// --	Шабданбек кызы Жүрсүн	СПФ 1-курс
6.	Устабаева Г.	Мамлекеттик тил жана мамлекеттүүлүк	Айткулова Нуржамал	СПФ 1-курс
7.	Султанова Б.	Мамлекеттик тил: кечээ, бүгүн, эртең	Алишер кызы Нураида	ККФ 1-курс
	Султанова Б.	-// --     --// --	Керимова Бегимай	ККФ 1-курс
9.	Секимова Б.	Мамлекеттик тил: кечээ, бүгүн, эртең	Закирджанова   Аяна	ЧТЭАМФ 1-курс
10.	Секимова Б.	--// --     --// --	Адамкариева Азем	ЧТЭАМФ 1-курс
11.	Борбучалова Б.	Мамлекеттик тил: кечээ, бүгүн, эртең	Уланбек кызы Акылай	ЭжФФ 1-курс
12.	Борбучалова Б.	--// --     --// --	Аскарбеков Алманбет	ЭжФФ 1-курс
13.	Тынымсейитова А.	--// --     --// --	Бакашова  Бермет	ЭжФФ 1-курс
14.	Тынымсейитова А.	Мамлекеттик тил: кечээ, бүгүн, эртең	Жыргалбек кызы Сезим	ККФ 1-курс
15.	Тынымсейитова А.	--// --     --// --	Сатаева Айгерим	ККФ 1-курс

Жыйынтыгында :

1 - орунга

1. ФЖИС, 1-курс Эрмекова Аймээрим

2. ЧТЭАМФ, 1-курс Закирджанова Аяна

2 – орунга

1. СТФ, 1-курс Рахмидин кызы Орозгүл

2. ЕЦФ, 1-курс Ильичбекова Айсулуу

3 – орунга

1. ЭжФФ, 1-курс Аскарбеков Алманбет

2. СПФ, 1-курс Шабданбек кызы Жүрсүндөр ээ болушту

Сынактын жеңүүчүлөрү грамоталар, баалуу белектер менен

сыйланышты.

Сунуш:

- 1-2-3-орундарга ээ болгон студенттерге 1-модулда жогорку балл коюп

берүү, ал эми башка студенттерди б. а. дил баян сынагына

катышкандарды да модулда эске алсак. бул студенттерге стимул боло

алат.